Kosmosda xərçəngin müalicəsi üzrə texnologiya sınaqdan keçirilir
07.08.2025 / Maraqlı məlumatlar
“Encapsulate” biotexnoloji şirkəti konkret bir xəstənin orqanizmindəki bədxassəli şişə qarşı hansı dərmanların ən təsirli olacağını təxmin edə bilən bir sistem hazırlayır. ISS Milli Laboratoriyasının məlumatına görə yeni texnologiya Beynəlxalq Kosmik Stansiyadakı (BKS) mikroqravitasiyadan istifadə edir.
Layihə həm NASA, həm də ABŞ Milli Elm Fondu tərəfindən dəstəklənib. “Encapsulate” şirkəti biopsiya nümunələrindən xəstənin şişinin kiçik replikalarını yetişdirən mikrocihaz olan çip üzərində şiş platformasını inkişaf etdirmək üçün 4,88 milyon dollar vəsait cəlb edib. Bu mikroşişlər faktiki terapiya başlamazdan əvvəl ən təsirli müalicəni müəyyən etmək üçün müxtəlif dərmanlara məruz qalır.
Xüsusilə aqressiv və ya müalicəyə davamlı şişlər üçün nümunələr kosmosa göndərilir. Mikroqravitasiya şəraitində hüceyrələr şişlərin insan bədənində necə davrandığını daha dəqiq təqlid edən çox mürəkkəb 3D strukturlar əmələ gətirir. Proses tam avtomatlaşdırılıb: çip məlumatları toplayır, şişin reaksiyasını izləyir və nəticələri yenidən Yerə ötürür. Buna əsaslanaraq, həkimlər ən yaxşı müalicə variantı üçün tövsiyələr alırlar.
İlk təcrübələr “SpaceX” kosmik şirkətinin 30-cu yük missiyasında baş tutub. Burada sistem astronavtların iştirakı olmadan müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərib. Yer üzündə müalicəyə müqavimət göstərən bəzi şişlər kosmosda eyni dərmanlara cavab verərək gizli davranış xüsusiyyətlərini ortaya qoyub. Bəzi hallarda tədqiqatçılar gələcək metastazla potensial olaraq əlaqəli hüceyrə hərəkətini də müşahidə ediblər.
“Encapsulate” bu məlumatlardan hər dəfə orbitə nümunələr göndərməyə ehtiyac olmadan dərmana qarşı müqavimətin və metastatik potensialın erkən əlamətlərini aşkarlaya bilən süni intellekt modeli tətbiq etmək üçün istifadəni hədəfləyir. Şişlərin təxminən 85-90 faizi Yer üzündə təhlil edilə bilər, kosmos isə ən mürəkkəb hallar üçün nəzərdə tutulur.
Hər testin qiyməti bir neçə min dollara başa gəlir, halbuki son mərhələdə xərçəngin müalicəsi üçün yüz minlərlə dollar lazımdır. “Encapsulate” indi “UConn Health”, “Memorial Sloan Kettering” xərçəng mərkəzi və digər tərəfdaşlarla birgə kolorektal və pankreas xərçəngi diaqnozu qoyulmuş 100-200 xəstə ilə klinik sınaqlara başlayır.
