Tədqiqat: Alimlər insan beynini təqlid edən mini orqanoid yetişdiriblər
08.08.2025 / Maraqlı məlumatlar
Johns Hopkins Universitetinin tədqiqatçıları insan beyninin erkən inkişafını təqlid edən və neyron siqnalları ötürə bilən ilk tam funksional “çox bölgəli beyin orqanoidi” (MRBO) hazırlayıblar.
Bu mini beyin modeli autizm, şizofreniya, Alseymer və digər nevroloji xəstəliklərin araşdırılmasında mühüm dönüş nöqtəsi ola bilər.
Tədqiqatın əsas müəllifi, Biotibbi Mühəndislik Departamentinin dosenti Enni Kathuria bildirib ki, bu yeni nəsil orqanoidlər yalnız bir beyin bölgəsini deyil, bir neçə bölgəni əhatə edir və bir-biri ilə əlaqə qura bilən toxumalardan ibarətdir. “Advanced Science” jurnalında dərc olunan araşdırmaya görə, bu orqanoidlər beynin müxtəlif hissələrindən sinir hüceyrələri və ilkin qan damarlarını birləşdirərək elektrik siqnalları yarada bilir. MRBO-lar insan beyninin 40 günlük embrion mərhələsindəki strukturuna oxşayır və onun neyron hüceyrələrinin təxminən 80 faizini ifadə edir. Həqiqi beyinlə müqayisədə bu mini modellər daha kiçikdir, lakin inkişaf proseslərini təqlid etmək üçün unikal imkanlar yaradır. Tədqiqatçılar erkən qan-beyin baryerinin formalaşmasını da müşahidə ediblər. Bu baryer beyinə daxil olan molekullara nəzarət edən hüceyrə təbəqəsidir və insan inkişafında mühüm rol oynayır. Alimlər bu texnologiya vasitəsilə beyin pozğunluqlarının necə yarandığını daha dəqiq müşahidə edə və fərdi müalicə üsullarını sınaqdan keçirə biləcəklərini bildirirlər. Hazırda nevroloji dərmanların təxminən 96 faizi klinik sınaqların erkən mərhələsində uğursuz olur. MRBO-ların istifadəsi dərmanların real insan beyni üzərində daha effektiv test edilməsinə imkan verə bilər. Kathuria qeyd edib ki, şizofreniya, autizm və Alseymer kimi xəstəliklər yalnız bir beyin sahəsini deyil, bütün beyinə təsir edir. Bu orqanoidlər inkişafın erkən mərhələlərində nəyin səhv getdiyini aşkarlamağa və yeni müalicə strategiyaları hazırlamağa kömək edə bilər.
